


Türkiye’nin uzaydaki varlığının güvende olmasını sağlamak için yürüttüğü projede ilk çıktıları öncü.
Dünyanın yörüngesinde bağcıklı uydular, iletişim, navigasyon ve gözlem başdu olmak üzere ekonomik ve sosyal yaşama sunduğu faydalarla insanlık için vazgeçilmez vesait haline geldi. Son yıllarda uydularda yer saha faydalı yüklerin yeteneklerinin artması ve fırlatma maliyetlerinin düşmesi sebebiyle uzaydaki insan varlığı giderek henüz hızlı artıyor.
Bu alandaki fizibilite çalışmalarına göre, 2027 yılında yörüngedeki etkin uydu sayısının 8 kapı aşacağı ve toplam uzay ekonomisinin 1 trilyon abd seviyesine ulaşacağı öngörülüyor. Uzaydaki değerin katlanarak artması, buradaki varlıkların hâl takibinin yapılması ve etkilerinin değerlendirilmesini henüz bile önemli kılıyor.
Yörüngedeki uydular kadar uydulardan kopan parçalar ve müsademe olaylarından sonra ortaya kaynak uzay çöpü dahi hızla artıyor. 5 binden fazla etkin uyduya ek olarak, görevini tamamlamış uydu ve yerde uydulardan kopmuş parçaların sayısı milyonlar seviyesine ulaşıyor. Özellikle adî yörünge (LEO-Low Earth Orbit: 200-2.000 km) doyuma ulaşmış olarak nitelendiriliyor. 2012 ve 2016 yıllarında fırlatılan Göktürk-2 ve Göktürk-1 gibi uydular yerde yörüngede görevini sürdürüyor.
2021 yılında fırlatılan Türksat 5A uydusu ve başka haberleşme uyduları ise henüz yüksek irtifada yer saha GEO’bile görev yapıyor.
İnsanlığın GEO’daki varlığı adî yörüngelere göre henüz rengi olsa bile buradaki uyduların değeri sayı henüz yüksek seviyede bulunuyor. Bu kapsamda, özellikle yerde irtifadaki varlıklar için müsademe olasılığını sıfıra indirmek kritik önem taşıyor.
Uzay sistemlerine müsademe erken ikazı için tespit, takip ve kataloğa eklenecek cisimlerin türü (uzay uzlaştıran, roket kalıntısı, müsademe sonrası saçılmış parça, tabiî gök cismi ve benzer), sayısı ve yerde cisimlerin durduğu irtifalar oldukça geniş tek yelpazede tanımlanıyor. Böyle tek kütüphaneyi oluşturup idame ettirmek için kapsamlı tek uzay alanı farkındalık sistem mimarisine ihtiyaç duyuluyor.
Ortamdaki insan yapımı ve tabiî nesnelerin takibine ilave olarak uzay havasının izlenmesi dahi uzay alanı farkındalığı konseptine karışma bulunuyor. Uzay havası, uzay sistemlerinin operasyonları ile yerde sistemlerden sunulan hizmetlerin kalitesi yanında satıh sistemlerinin performansı üzerinde dahi olumsuz etkiler yaratabiliyor, bazen hizmetlerin kesilmesine neden olabiliyor. Bazı durumlarda sistemlerin kalıcı olarak gayrı faal duruma düşmesine da yol açabiliyor.
Uyduların görevini yerine getirmesindeki tek başka yetişkin zorluksa haberleşme sırasında başka uzay sistemlerimden kaynaklı sinyal girişine uğramalarından kaynaklanıyor. Çevre koşulları sebebiyle halihazırda sayı zor tek ortamda görev yapan uzay sistemlerinin bunların müstesna hariç etmenler sebebiyle görevlerini sürdürmesi her geçen gün giderek henüz zor hale geliyor. Bu sebeple, uyduların görevlerinin başarısından emin olmak için uzaydaki başka varlıkların bilgilerine azami ölçüde sahip olmak kritik önem taşıyor.
Uyduların görevini güvenle yapması, nihai olarak operatörlerin ve milli kuruluşların yetenekleri ve elde edebildikleri bilgiyle sınırlı bulunuyor. Bu sebeple, uzay alanı ile ilgili elde edilecek en küçük verinin da kullanılması gerekiyor.
Özellikle uzayda yüksek miktarda varlığı bağcıklı ülkeler, yüksek güvenilirlikte veri sağlamak ve yerel unsurları için erken ikaz beyin üretmek namına ulusal uzay gözlem ve durumsal farkındalık sistemlerini oluşturuyor, geliştiriyor.
Uzay resmi oluşturulacak, uzay trafiği gözlemlenecek
Türkiye’nin önde gelen teknoloji şirketi ASELSAN, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı koordinasyonunda, Türkiye’nin uzaydaki hızlı büyüyen varlığını gözeterek hava savunma, komuta kontrol, uydu görev yükleri, uydu yer istasyonları, radyo frekansı uygulamaları, radar, elektro-optik alanlarındaki tecrübesine atfen 2020 yılında Yakın Uzay Durumsal Farkındalık (YAKUD) Projesi’ni başlattı.
Proje kapsamında temel mühendislik aktivitelerine ilave olarak uzay alanında tecrübe sahibi ve üniversitelerin geomatik mühendisliği, felekiyat ve uzay bilimleri gibi bölümlerinde görevli akademik personellerle ortak icraat hayata geçirildi. Projede hariç kaynak verisiyle üretilen ilk karar dayanak çıktıları makbuz.
YAKUD Projesi ile LEO yörünge başdu olmak üzere uzay durumsal farkındalığına odaklanıldı. Böylece uydular ve uzay çöplerinin yörünge bilgilerinin üretilmesi ve güncellenmesi hedefleniyor. Uzay alanında farkındalığın elde edilmesi için gerekli veri, hariç kaynaklardan ve yüksek teknolojideki radar, teleskop ve benzer sensörlerden elde edilebiliyor. Bu verilerin sağlıklı şekilde akışının sağlanması ve anlamlandırılıp birleştirilmesi gerekiyor. Birleştirilmiş veriyle uzay resminin oluşturulması, uzay trafiğinin gözlemlenmesi ve nihai olarak kıymetli varlıkların çarpışmadan kaçınma manevrası yapması veya yeni fırlatılacak uydunun yörüngeye istendiği şekilde oturması gibi konularda yarar sağlanacak.
Uzay sistemleri için müsademe erken ikaz beyin sağlanacak
Durumsal farkındalık verisinin üretilme sürecinde uzay cisimlerinin gözetlenmesi, izlenmesi, tanımlanması, kataloglanması ve uzay havasının takip edilmesi yer alıyor. Bu amaçla, tipik olarak yerde konuşlu (teleskoplar, radarlar ve benzer) ve uzayda konuşlu (uydu platformlarına yerleştirilen görev yükleri) sensörlerden elde edilen veriler kullanılıyor.
Bu sensörlerden kırılan veriler uzayın gözlenmesi, uzay sistemlerinin yörünge bilgilerinin doğrulanması ve güncellenmesi, uzay sistemleri için müsademe erken ikaz beyin sağlanması, uydu operatörleri ve başka yer sistemlerine karar dayanak verisi üretilmesi yollarıyla kıymetlendiriliyor.
Uzay alanı farkındalık sistemleriyle uzun vadede sayı henüz küçük cisimlerin tespiti, yerde cisimlerin yarattığı potansiyel tehlikelere göre önceliklendirilmesi ve nihai olarak bile gerekirse toplanması veya henüz yüksek yörüngeye taşınması planlanabilecek.
ASELSAN, Milli Uzay Programı’na ve milli uydu projelerine uzman olduğu tüm alanlardaki malûmat ve deneyimiyle azami katkı sunmayı hedefliyor. YAKUD Projesi ile dahi yörüngelerdeki hareketlilik konusunda sağlanacak durumsal farkındalık sayesinde uzay projelerindeki planlama henüz sağlıklı, Türkiye’nin uzaydaki varlığı henüz güvende olacak.
Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.